Tot voor kort waren veel mensen niet vertrouwd met het begrip ‘transgender’, maar de laatste jaren is daar verandering in gekomen en is dit alom zichtbaar geworden. Zo ook ziet men jaar na jaar het aantal mensen die zich aanmelden in het centrum voor Seksuologie en Gender van het UZ Gent fors toenemen. In de eerste negen maanden van 2021 hadden er zich reeds 694 mensen als transpersoon aangemeld, wat ook al meer was dan in heel 2020 dat al een recordjaar was. Opvallend is dat de grootste toename zich situeert bij adolescenten en jong volwassenen, in hoofdzaak van het vrouwelijk geslacht, waar het voorheen quasi uitsluitend mannen van middelbare leeftijd waren.
Normalisering
Bij het zich aandienen van zo’n grote en plotse verandering roept dit normaal verbazing en bezorgdheid op. Maar hier worden we al vlug gerustgesteld dat deze coming-out een logisch gevolg is vanuit de toenemende zorg en acceptatie voor transpersonen in de maatschappij.
Wat hier gezegd wordt is dat onze maatschappij verdraagzamer is geworden en dat transpersonen nu de vrijheid voelen om uit de kast te komen. Niemand kan ontkennen dat er een groeiende gevoeligheid is ontstaan voor alle vormen van discriminatie. Emancipatie bewegingen die streden om gelijke rechten voor vrouwen en holebi’s, maar ook recente bewegingen als Black Lives Matters en MeToo hebben hierin een cruciale rol gespeeld.
Opmerkelijk is dat deze trend zich verder heeft doorgezet in een debat dat zich niet beperkte tot vrouwen- of homorechten op basis van het biologisch geslacht, maar ook tot gender, een spectrum van seksuele identiteit gebaseerd op een gevoel. Een gevoel dat niet in twijfel mag worden getrokken, daar alleen jij kan weten wie je bent.
Zo werd J.K. Rowling het voorwerp van laster. Ze werd beschuldigd van transfobie na de uitspraak: ‘mensen die menstrueren, … vroeger was daar een woord voor …’, om te duiden dat transvrouwen geen vrouwen zijn.
Stand van zaken
Inmiddels hebben holebi verenigingen het letterwoord LGB uitgebreid met een resem nieuwe letters. Op documenten waar we ons geslacht moeten vermelden, hebben we nu naast de keuze voor M of V ook de mogelijkheid X. Maar omdat dit onvoldoende beantwoordt aan alle mogelijke gender identiteiten zal binnenkort de geslachtsvermelding op onze identiteitskaart gewoon verdwijnen.
Deze nieuwe maatschappelijke normen zijn niet onbeantwoord gebleven in de geesteswetenschap, maar hebben grote consequenties gehad in de psychiatrische classificaties. Vijftig jaar geleden sprak men over een transseksist als een psycho-neurotische gestoordheid en de behandeling bestond uit reparatieve psychotherapie. Diagnoses gerelateerd aan genderidentiteit verschenen voor het eerst in 1980 in het DSM-III (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) onder het hoofdstuk ‘psychoseksuele stoornissen’. In de bijna alle hierop volgende versies veranderen de diagnoses van naam en werden ondergebracht in een ander hoofdstuk. De drijvende kracht was het verminderen van discriminatie en stigmatisering. Zo werd de diagnose ‘Genderidentiteitsstoring’ uit het DSM-IV, ‘Genderdysforie’ in het DSM-5.
Deze depathologiserende trend bleef zich doorzetten. In 2019 bij het verschijnen van het ICD-11 (International Classification of Diseases) werd de classificatie ‘Transseksualiteit’ vervangen door ‘Genderincongruentie’, en verplaatst van de sectie ‘mentale stoornissen’ naar het hoofdstuk ‘condities gerelateerd aan de seksuele gezondheid’. Dit impliceert dat voortaan het begrip transgender wordt geschrapt als mentale stoornis en iemands zelfverklarende genderidentiteit niet meer in vraag mag worden gesteld. De psychotherapie is enkel nog bedoeld om transpersonen te ondersteunen tijdens hun integratie in de maatschappij.
Maar hier komt de kat om de hoek. Hebben we met de beste bedoelingen ons geen rad voor de ogen gedraaid? Heeft dit ideologisch wegredeneren van mentale problemen nog iets met wetenschap vandoen? De grote toevloed van mensen die zich nu aanmelden zijn geen mannen van middelbare leeftijd, maar jonge vrouwen. Meisjes die net over de puberteit heen zijn en jong volwassenen, die om diverse redenen ‘slecht in hun vel zitten’ en een transitie als uitweg zien. Vaak zijn het non-conforme personen die proberen te ontsnappen aan de normatieve maatschappij van stereotypen, i.p.v. hun non-conformiteit te accepteren als deel uitmakend van hun eigen sekse. Een opvallend groot aantal van hen heeft een al dan niet gediagnosticeerde autisme spectrum stoornis, wat zelfs door transactivisten wordt erkend. Velen onder hen zijn homoseksueel en zien hun geaardheid als een bevestiging van een genderidentiteit. Daarnaast zijn er externe factoren die dit verder in de hand werken, zoals enerzijds de toenemende invloed van de sociale media waarin hippe influencers die grenzen aftasten en dit als cool voorstellen en anderzijds een medische industrie die er garen bij spint.
Ongemerkt heeft de maatschappelijke hypergevoeligheid voor elke vorm van discriminatie geleid tot een blinde vlek. Twijfel aan iemands zelfverklarende genderidentiteit wordt als discriminerend aanzien, wat maakt dat er geen ernstig onderzoek naar onderliggende factoren gebeurt. Lichtzinnig wordt hun bewering voor waar aangenomen wat voor hen de weg opent naar een invasieve en onomkeerbare behandeling met operaties op gezonde lichaamsdelen en het levenslang medicaliseren. Dit ondanks de wetenschap dat het toedienen van puberteitsblokkers en cross-seks hormonen ernstige risico’s inhouden. Bovendien is er geen bewijs van enig voordeel op lange termijn in termen van geestelijke gezondheid of suïdaliteit.
Gevolg
Inmiddels is er een snel groeiende groep van mensen met spijt, de zogenaamde detransitioners, welke een schaduw werpen op het positieve verhaal van de gelukkige transpersonen, zoals de media ons laat zien. Een blik op Reddit/detrans laat ons inkijken in hun ontgoocheling, hun verdriet en wanhoop. In alle Westerse landen schieten groepen van verontwaardigde ouders als paddenstoelen uit de grond. Zij kennen hun kinderen beter dan wie ook en weten dat een transitie niet het middel is voor hun problemen.
Goede bedoelingen kunnen catastrofale gevolgen hebben. Door de mentale problemen van deze mensen te ontkennen en transseksualiteit als een natuurlijke variatie te beschouwen, wordt hen de noodzakelijke zorg ontnomen in hun zoektocht naar zelfaanvaarding, en maken we van hen levenslange patiënten. Als we dit geen halt weten toe te roepen, dan zou dit wel eens het psycho-medisch schandaal van de eeuw kunnen worden.
Jan Cor
Cry for Recognition